De avond is ongemak

Ik lees bijna altijd een boek uit, maar dit keer lukte het echt niet. Het leest vermoeiend, steeds te veel woorden en zijpaadjes. Ik werd er onrustig van. Zij heeft absoluut talent, maar ik zou zeggen "less is more".

De avond is ongemak is een bijzonder prozadebuut van een jonge schrijver. Ik zeg bewust schrijver, omdat Marieke Lucas Rijneveld zichzelf niet voor niets zo noemt. Het boek doet qua thematiek sterk denken aan Het smelt van Lize Spit. Maar het is veel minder geconstrueerd en daardoor authentieker. Niet dat dit boek geen plot heeft, maar het verhaal wordt soepel en vrijwel chronologisch verteld. Juist daarom komt het einde keihard binnen; je ziet het niet aankomen, en misschien toch ook weer wel.

Het taalgebruik is prachtig en de vele metaforen zijn herkenbaar en poëtisch tegelijk. En, belangrijker nog, ze zijn geen moment storend of te veel van het goede. Het verhaal zelf schrijnt voortdurend. Drie kinderen - koningen noemen ze zichzelf - die volledig geïsoleerd zijn van de werkelijkheid en van hun ouders. Zichtbaar wordt hoe belangrijk het is om te kunnen en mogen rouwen en welke desastreuze gevolgen het heeft als dit niet gebeurt. En al speelt het christelijke milieu hierin een grote rol, het wordt liefdevol beschreven;
juist dat maakt pijnlijk zichtbaar hoe goede bedoelingen averechts uitpakken.

Kortom, een aanrader! Terecht dat het panel van DWDD dit boek uitkoos als het boek van de maand februari. De bijbehorende animatie is perfect!

Matthies, oudste zoon in een streng gereformeerd boerengezin , pakt zijn schaatsen en is van plan om – twee dagen voor kerst – een schaatstocht te maken.
Het hoofdpersonage in het boek – Jas – vraagt hem of ze mee mag, maar Matthies zegt dat ze niet mee kan, omdat hij van plan is om naar de overkant te gaan en zij daar nog te klein voor is.
Ze is erg teleurgesteld , ook al omdat ze de dagen ervoor veel in huis geoefend heeft op haar – door vader van zolder gehaalde, doorlopers - door er mee door de boerderij te lopen.
“Haar kuiten zijn hard genoeg. “
Matthies gaat alleen weg, maar rijdt in een wak en verdrinkt.
Meteen na deze trieste gebeurtenis wordt de kerstboom en alles wat aan kerst doet denken uit de boerderij verwijderd.
“Later dacht ik weleens dat hier de leegte begon: dat het niet de schuld was van de dood maar van de twee kerstdagen die in pannen en lege huzarensaladedoosjes werden weggegeven. “
Jas maakt zichzelf wijs dat het haar schuld is.
Omdat ze bang is dat haar vader haar konijn Dieuwertje met kerst zal slachten heeft ze tot God gebeden of hij dan maar haar broer Matthies wil nemen.
Jas kan niet goed omgaan met dit schuldgevoel. En ook niet met het gebrek aan aandacht van de ouders en met de rol van het geloof.
En de ouders op hun beurt kunnen niet omgaan met het verlies van hun oudste zoon.
"Over de doden praten we niet, die gedenken we. "
Ze trekken zich in zichzelf terug en praten nauwelijks nog met elkaar.
Ook gaat er veel te weinig aandacht naar de kinderen, die daardoor dreigen te ontsporen.
Als er al aandacht is, is dat op dezelfde manier waarop de dieren op de boerderij aandacht krijgen.
Hun ontluikende sexualiteit komt tot uiting in vreemde sex spelletjes en met de dieren op de boerderij gaan ze merkwaardig om.

Jas is de bijnaam van het hoofdpersonage, die haar gegeven is, omdat ze zich terugtrekt in het veilige omhulsel van haar jas, die ze, sinds de dood van haar broer, altijd aanhoudt.

De avond is ongemak is een goed geschreven en schrijnend boek over onmacht, verlies, rouw , liefde voor de natuur, fascinatie voor de dood en sexualiteit.
Dezelfde thema ’s die terug te vinden zijn in de boeken van Jan Wolkers, van wie voor in het boek een citaat staat.
Rijneveld is een uitstekende auteur,die veel gebruik maakt van bijzondere metaforen en diverse gebeurtenissen in het gereformeerde gezin beeldend en met precisie beschrijft.
Haar debuut, de gedichtenbundel Kalfsvlies, werd in 2015 zeer goed ontvangen en bekroond met de C Buddingh’ prijs 2016.
Dit is een auteur, van wie we nog veel gaan horen.